Overtuig eens een gematigde N-VA'er

"Kijk naar de foto’s van de daders in Barcelona. Op de Turnhoutsebaan kom je gemakkelijk mannen van dat type tegen." Zo duwde Bart De Wever, burgemeester van Antwerpen, de draaimolen nog eens in gang. Zelfde patroon als altijd: (1) krantenkop, (2) verontwaardigde reacties, (3) nuance in het interview zelf - alsof De Wever niet weet wat de kop zal zijn en dat de meeste mensen enkel de kop lezen, (4) alles koelt af. Tot de volgende cyclus. Dit stuk is voor wie die voorspelbare mallemolen even beu is, voor wie wil weten waarom De Wever zo'n uitspraken doet - en hoe je ze kan stoppen.

Ik vertrek van de aanname dat De Wever in de eerste plaats burgemeester wil blijven. Zoals bij elk succesvol politicus komt zijn carrière op de eerste plaats. Alle andere ambities die De Wever misschien heeft, zoals een geliefde burgemeester zijn of een bepaald beleid voeren, zijn ondergeschikt aan herverkiezing. Wie hier moeite mee heeft, vraag ik om dat voor de duur van dit stuk tussen haakjes te zetten - en eventueel De kiezer is het probleem te lezen.^[1]

Bart De Wever blijft sowieso burgemeester als hij zijn uitmuntende resultaat van 2012 kan herhalen. Hij heeft geen nieuwe stemmen nodig, dus het zal hem worst wezen wat de linkse Borgerhoutenaar van zijn uitspraken vindt. Die stemde toen niet op hem en gaat dat in 2018 ook niet doen. Dat gaat zowel op voor de op terroristen lijkende mannen die hij schoffeert als voor de verontwaardigde autochtone wandelaar.

De Wever moet garanderen dat rechtse kiezers niet teruglopen naar het hardere Vlaams Belang, en hij moet ervoor zorgen dat gematigde kiezers hem niet gedegouteerd verlaten voor partijen in het centrum. Die 'spreidstand'-analyse is niet nieuw, maar laten we er even wat dieper op ingaan.

Politieke rekenkunde

Ter herinnering even de uitslag van de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen in 2012, waarna N-VA een coalitie vormde met CD&V en Open Vld:^[2]

Stel, je bent De Wever en overweegt je opties. Hopelijk herhaal je het topresultaat van 2012. Maar realistisch als je bent, besef je dat dat moeilijk wordt. Dus je stelt jezelf de vraag: als ik dan toch stemmen moet verliezen, aan wie doe ik dat het best?

Optie 1: Je vaart een hardere koers met regelmatig een groffe uitspraak om de Vlaams Belang-kiezer te charmeren, waardoor je stemmen verliest aan het centrum.

Optie 2: Je gedraagt je als een verzoenende burgervader, waardoor ontgoochelde kiezers teruglopen naar Vlaams Belang.

Als je burgemeester wil blijven, weet je wat te doen: de harde rechtse koers. Een kleine berekening wijst immers uit dat een stem verliezen aan Vlaams Belang veel erger is dan aan het centrum:

Scenario 1, rechtse koers, N-VA verliest een kwart van zijn stemmen aan Open Vld en CD&V.

Dat resultaat is niet even goed als in 2012, maar eigenlijk is er weinig aan de hand. De N-VA blijft de grootste partij, de coalitie behoudt haar meerderheid en De Wever kan burgemeester blijven. Open Vld en CD&V zullen wat meer postjes en wat andere beleidsaccenten eisen, maar dankzij de harde rechtse koers van De Wever blijft de situatie grotendeels hetzelfde.^[3] Life is good, zeker vergeleken met het drama van een gematigde koers..

Scenario 2, gematigde koers, N-VA verliest een kwart van zijn stemmen aan Vlaams Belang.

Paniek! De N-VA blijft de grootste partij, maar de huidige coalitie is haar meerderheid kwijt en De Wever heeft alleen maar slechte opties.

• Een coalitie met de socialistische aartsvijand. Wat een horrorscenario. En waarom zou de sp.a daarin meestappen wanneer een CD&V/Open Vld/sp.a/Groen coalitie ook een meerderheid heeft? In dat laatste scenario is de sp.a veruit de grootste partij, ligt ze ideologisch in het midden, en als kers op de taart kan ze De Wever's scalp aan haar gordel rijgen en zelf de burgemeester leveren. Te mooi om te laten liggen.

• De huidige coalitie aangevuld met Groen. Maar waarom zou Groen de burgemeester depanneren wanneer de centrumlinkse coalitie hierboven mogelijk is?

Dit is het resultaat waarvan De Wever 's nachts wakker ligt: de grootste partij blijven en toch in de oppositie geknikkerd worden. Nee, dan maar de harde rechtse koers. Daarmee geeft hij zichzelf de grootste kans op professioneel succes en zijn organisatie de grootste kans op machtsdeelname. U zou toch net hetzelfde doen?^[4] En indien niet: maakt niet uit, want dan was u nooit burgemeester van Antwerpen geworden. Aan de macht komen is geen ponykamp.

Wat te doen?

Nu kan je verontwaardigd reageren: De Wever moet een verbindende burgervader zijn, ook al pleegt hij daardoor electorale zelfmoord! Maar zo'n naïeve kijk op het politieke spel helpt niemand iets vooruit. De Wever's harde uitspraken zullen pas stoppen wanneer hij zoveel kiezers verliest aan het centrum dat zelfs het 'stemmen verliezen aan VB is erger'-effect teniet gedaan wordt. Wie De Wever's discours wil veranderen, moet dus gematigde N-VA'ers overtuigen om op CD&V of Open Vld te stemmen.^[5] Dat is zo ongeveer het omgekeerde van wat nu gebeurt.

Bijna iedereen, van politicus tot Borgerhoutenaar met bakfiets, preekt voor de eigen kerk. Zowat alle reacties staan bol van verontwaardiging en veroordeling: "Polariseren is fout!", "Stigmatiseren mag niet!" of "Maar er gebeurt ook zoveel goeds in Borgerhout." Dat lucht wel op, maar de gematigde N-VA'er in uw vriendenkring is door zoveel linkse wolligheid al lang mentaal uitgecheckt. Hij verandert niet van gedacht, dus De Wever's politieke rekenkunde blijft hetzelfde, dus alle reacties, hoe oprecht ook, halen niets uit.

Hier is een suggestie voor wie De Wever wil stoppen: spreek centrumrechtse kiezers aan op hoe ze zichzelf willen zien. Rationeel, niet-naïef. Youssef Kobo tweette dat "De Wever nooit opmerkt dat het in Oslo vol loopt met mensen die op Anders Breivik lijken." Subtext: zie je wel, twee maten en twee gewichten! Dat klopt natuurlijk, maar het is de zoveelste verontwaardigde reactie die De Wever geen pijn doet.

Je kan met die opmerking ook een andere kant uit. 'Sommige mannen op de Turnhoutsebaan lijken op de terroristen van Barcelona' en 'in Oslo loopt het vol met mensen die op Anders Breivik lijken' zijn compleet nutteloze observaties. Je kan er niets mee, niet als mens en niet als samenleving. Wat ga je doen? Je kinderen niet naar Oslo laten gaan omdat er mensen rondlopen die op Breivik lijken? Dat is absurd, want de kans is zo klein etc. Een politicus die zo'n opmerking maakt zou door elke centrumkiezer worden weggelachen, en terecht. Maar dezelfde redenering geldt voor de Turnhoutsebaan. De Wever's uitspraak is dan ook een reden om hem uit te lachen, zoals toen Agalev voorstelde om chocoladesigaretten te verbieden: "Serieus? Dat is waar je je kostbare mediatijd voor gebruikt?"

Altijd weer dezelfde stortvloed van morele verontwaardiging werkt duidelijk niet. Misschien is het tijd voor hoongelach.